Türkmen şorta sözleri

MENI TANAÝARMYŇ?

Iki sany dost bar ekeni. Bularyň biri gaty agyr syrkawlapdyr. Beýlekisi ony soramaga gelýär-de, syrkawyň ýüzüne seredip:
— Ýeri, dost, ýagşymysyň? Meni tanaýarmyň? - diýipdir.Syrkaw gözüni açyp:
— Men-ä bilemok, soňky alanym bolaýmasaň - diýýärwelin, soramaga gelen dostunyň gahary gelip:
— Adam tanaýşyň şu boljak bolsa, gutulmanjyk geçersin -diýip, öýkeläp çykyp gidýär.

ET SÜÝJÜLIGINI GOÝSA ...

Geldi diýen bir adam bolup, özem ogry eken. Bir gün ony et ogurlygynyň üstünde tutanlar. Il-gün oňa:
— Geldi aga, sen ogurlygyňy goý, mundan iş bolmaz- diýenlerinde, ol:
— Eger et süýjüligini goýsa, men hem ogurlygymi goýaryn - diýipdir.

HIÇ BIRI HEM GEÇMEZ

Bir üýşmeleňde bir molla gürrüň edip oturan eken:
— Syrat köprüsi gyldan inçe, gylyçdan hem ýiti...Şol wagt oturanlaryň biri:
— Bä... Öwlüýäjan kessin, munuň inçeligini. Ýoluň şobolsa, biziň obamyzdan-a bir adam hem geçmez - diýipdir.

ALMA BIŞDI

Bir adam dälihana baryp, dälileri synlap duruberýär. Bularyň haýsysyny görse, maýyp-müjürip eken. Ol adam dälileriň birinden:
— Näme üçin siziň hemmäňiz diýen ýaly maýyp-müjürip?- diýip soraýar. Onda dälileriň biri:
— Biz alma bişdi oýnaýarys - diýen. Sag adam ýenedäliden:
— O nähili oýun - diýip sorapdyr.
— Biz saňa görkezäýäris - diýip, ýaňky däli beýleki dälilere ýüzlenipdir:
— Hemmäňiz ýeriňize geçiň.
Ol şeýle diýenden, dälileriň hemmesi agaçlara dyrmaşypdyr. Başky däli:
— Pylanyýew, sen bişdiň - diýip, dälileriň atlaryny tutup başlapdyr. Dälilerem bir-birden patlap, ýere gaçyp başlaýarlar. Sag adam bularyň oýnuny görüp, sesini çykarman gidiberipdir.

**************

Alynan ýeri:
Türkmen şorta sözleri, Aşgabat “Miras” 2004

یتیم اوغلان

من یاشاجیق بیر چاغا،
اوزاق یاشاسیم گلیار
یاشلیق باغتا قووانیپ،
جاق- جاق گؤلاِسیم گِلیار!
یاشلیق چاغی بیر گزاِک،
اؤلؤم- یئتیم بیر گزاِک.
مِنی خوش اِداِنلِره،
گؤلؤپ باقاسیم گِلیار...!

***
یادلایارین اول گؤنی،
قیسدیم باغرا کتابی،
الیپ- بی – دیئپ باشلادیم.
قارا گؤنی تاشلادیم.
ایندی بولدوم اولی آدام –
دیئیپ، آیتدیم اِنه‏مه.
گؤلؤپ آیتدی اِنِم-ده
- "قولسیز دریادان قورقار،
قورقاق اؤزؤندِن.
سانگا،
دریالار کؤلچه بولماز.
اِکمه‏دیک حاصل اورماز.
مونی قارریلار آیدیار"
دیئیپ اؤم‏سؤم اوتوردی.
ائلقادیم اویناماغا
وقتیم یوقدی یایناماغا...

***
بیر گؤن داَدِم گِلمه‏دی.
سورادیم من اِنِمدِن.
- "اوزاق یول‏لارا گیتدی،
گِلِر بیرکی یئل‏لاردان."
- دیئیپ، جوغاپ بریپدی.
من بیلمِدیم ناَمه اؤچین
گؤزلِرنه یاش آیلایار؟
گؤزؤنه یاش آیلاسا
باغریما داش پایلایار.
یؤرِک آواپ غیئیلدی.
بِیله زادی گؤرماَندیم.
اِنِم یاشین سؤپؤریپ،
- "داَدِنگ قایدیپ گِلِنده،
آیدایماغین" – دیئیپدی!
***

... بیر گیجه من دؤیشیمده
گؤردؤم عزیز داَدِمی.
قارشی-قارشی سورادیم:
- "نیراَ گیتدینگ داَده جان؟
هاچان قایدیپ گِلیاَرسینگ؟
بیزدن آچیپ آرانی،
نیچیک گِزیپ بیلیاَرسینگ؟"
باشین یایکاپ زِیرِندی
- "ایشیگی قاوشاق اؤیؤنگ،
ایچی قاوشاق بولمازمی؟
قایغی-غاما دؤشِنینگ،
دینجاق گؤنی بولمازمی؟"
گؤز یاش اِیلاَپ تورامدا،
اِنه‏م باسدی باغرینا...

***
داَدِم قایدیپ گِلمِدی...
کتاب، قلم سارجاقدیم.
دوستلاریمه گؤرکِزیپ،
داَدِمه قووانجاقدیم.
"بیست، آفرین!" آلامدا
مِنی گؤگه گؤتاَردی...
کاَته توتوپ قیجیقلاپ،
مِن گؤلکیمه گؤلِردی
دِمیم یِتماَن، اؤسگؤریپ
گؤزؤمه یاش دولاردی.
- "آغلاپ اوتیر اوغلوم" – دیئیپ،
یِنه باشلار قیجیقلاپ،
قاچجاق بولوپ اومزایان،
"اِنه ... اِنه!" – قیغیریان.
اِنِم گؤزلاَپ گؤلِردی.
اوتورماغی اونودیپ،
آیاق اؤسته دوراردی...
یاد بولوپدیر او گؤنلِر...
داَدِم قایدیپ گِلمِدی.


***
بیر یئل گچیپ گِچماَنِم
گیتدی قوللوغا آقام.
اؤیئ چاشان دِی اِنِم
دار قورساقلیق ادیاَردی.
اورنا-اورنا زِیرِندی:
"آرتیق چاغام بارمی‏دی؟"
یادلادی اول گِچِنی
اوقی‏سیز دانگ آتانین.

***
یوللاپدیر آقام بیر خط:
"مِن هم دؤشدؤم ایلِر جبههَ
بار گؤریاَنیم آت ها آت!
کیم گِلِر-ده کیم اؤلِرکاَ؟
آیدیپ بولمایار اونی.
شیله بولسا هم هر-ناَ
عرضیم بار عزیز باللی.
اینجیتماغین اِناَنی،
سن هم ایندی اولی اوغلان.
اوقوی تاشلا، گیت ایشله!
ایشینگ دِری اؤچِر گیدِر،
اوتانچ دِری باتار گیدِر!
قدر بیلسنگ دیری‏کاَ بیل،
اؤلی قایدیپ گِلمِیار!
تؤیکؤلیگینگ سونگی هم
آسیل ساقغال اِزمه‏یار!
خوشلاشالی دوغان‏جیغیم،
اؤی ایشیگی سِن بولانسینگ"...

***
آرادان آی گِچیپ-گِچماَن،
خبر گِلدی اِنِمه،
- "قینانچ بیلن قوتلایاریس!
وفات بولدی اوغلونگیز!"
اِنِم آغلاپ قیغیردی:
- "واخ! آدامیم،
واخ! اوغلوم،
یاتان یرنگیز بیلسه‏دیم.
مزارینگیز گؤرسه‏دیم.
نه-هاَ اؤلی نه-ده دیری
اؤنِگِم بیری یِنه بیری.
اؤلؤنگ – دیئیپ آیتمادیم.
گلینگ – دیئیپ آیدیپدیم.
من‏سیز ناَدیپ گیتدینگیز؟
ناَمه اؤچین بِیتدینگیز؟
یِتیم قالیپ اولالدیم،
یالنگیز بولوپ کؤل اولدیم.
نه یازیغیم؟ بیلمه‏دیم،
دؤنیاَ اینیپ گؤلمه‏دیم...
بو مانگلایی کیم یازدی؟
اؤنگکی بیریم آزمی‏دی؟"

***
اِنِمه-ده آیتمان
قارا باغته "سلام." – دیئپ
خوشلاشدیم اوقو بیلن.
- "اوسٌا جان گِلِن‏دیرین!
ایش آغتاریپ، ایشلاماَگه
هر نه دییسنگ،
ایش بویرسانگ
یِرنه یِتِر شول بادا."
آیدیلان جوغاپ شِیله:
- "یِگِنجیگیم، کؤشِه‏جیک!
ایشی گؤزله، یِنگیل بولسون،
گؤیجینگه-ده دؤزؤ گِلسین.
بو ایش سنی مایئرار،
ساغلیغینگدان آیئرار!"
کؤپ آغتاریپ گؤرلِشدیم،
آخر ایشه یِرلِشدیم.
اِنِم اِشدیپ واقانی،
گؤز یاش اِیلاَپ تولغوندی:
- "قوزی‏جی‏غیم، اوولاغیم،
دیری‏کاِم باقارین من.
گیت-ده اوقونگا یِتیش!
سِنگ یاشاجیق جانینگی
گؤز آلنیمدا جیگِریم
نِنِنگسی یاقارین من؟
منینگ یالنگیز کؤشِه‏گیم!
یادا سال آیدان سؤزؤنگ
بِگّنیپ شِی‏‏ دیئیپدینگ:
‎‏الیپ بی دیئپ باشلادیم
قارا گؤنی تاشلادیم..."

***
من نِیلایئن اِنه‏ جان؟
قارا گؤنؤنگ سونگی یوق.
گؤل یؤزؤنگی ایسقاسام،
گؤل ایسینی بِه‏ره‏نوق.
سؤنگکه دؤنِن بارماغینگ
ایندی داشا منگزه‏یار.
باشینگداقی آق ساچینگ
قیش گؤنلارینگ میراثی
یؤزؤنگداکی یئغیردینگ
شوم پِلِگینگ تاغماسی.
دیللیرینگدن قاچیپدیر
اؤنگکی اِنانگ ناغمه‏سی.
یاغیرنینگ بیئک‏ده دور.
باشینگ دیزا یه‏تیپ دور.
من دیری‏کاَم اِنه جان،
اِلینگ ایشه دِگیرمِن.

***
اؤلِندن سونگ دوغانیم،
اؤیتگاَپ باشلادی اِنه‏م.
چیقیپ حوولینگ داشینا
قاراشیاردی اوغلونا
کاَ گؤونلر ایردن توروپ
اؤی چیقاریپ قاقیار اول
گؤک قینگاجا بؤره‏نیپ
قولاق حلقه داقیار اول.
مِرد اِنِنگ بار دی‏گینینگ
کاکانگ قایدیپ گِلِنده.
شو قیش گچیپ گِچماَنی
بیزقالاریس بلنده
بیلیپ‏می یا بیلمزدن
گؤیزؤنگ سولاق گؤنؤنده
یاووز قیشا قاراشیاردی
قاراشیاردی، قاراشیاردی ...

اول یاووز قیشدان
یکه چیقمالی بولدوم
اِنه‏مدِن دینگه آد قالدی
یادلاما هم
یکه‏جه
قیراسی یئرتیق صورات.
"اِنه جان گیتمه" – دیه‏مده،
کؤتدؤریپ یلقیریاردی
گؤزیاشدان اِل چِکِمده
اؤپِن سونگ "خوش" – دیه‏ردی.
یؤنه سونگکی گزاِک
شِیله گیتمه دیسِم‏-ده
شِیله گؤزیاش اِتسِم-ده
اول دوداغین یالاپ
یواش‏جادان سِسله‏ندی
- "مؤنگ آرزودان بیر آرزوما یتمه‏دیم،
یئلغیرماغی دوداغینگدا اِکمه‏دیم.
من بیلمه‏دیم یتیم‏لیک،
مندن سانگا قالدیمی؟
یا-دا پِلِک،
بو شوم سازی چالدیمی؟"
(بؤلدؤم اونونگ سؤزؤنی)
دور! اِنه جان ...
یکه قویما سن منی
قورقیان اِنه، قورقیان اِنه!...
اِی خدای جان، اِی خدای جان!
یا ها آقام، یا-دا کاکام بولسادی.
اینگ بولماندا
اِنه‏م یردن قالسادی.
اِنه ... اِنه جان!
گؤزلرینگی آچایسانا
داَدِم قایدیپ گِلِنده
اول گؤنکی آغلانینگی
دوز کسسین آیتمایئن...
اِنه جانیم تورسانا!
داَدِم قایدیپ گِلِنده
من اونگا ناَ دیه‏یئن؟
اؤزؤنگ آیتمادینگمی ناَ
"بیر- کی یئلدان گِلِر." – دیئپ،
"یِنه سنی قیجیقلاپ
گؤلکی‏لرنگه گؤلِر" – دیئپ.
بیر- کی گِزِک یودونیپ
دوداقلاری آچیلدی:
- "اوغلوم، اوغلوم..."
سؤزلرینی قوتارمان
باشی بیر یان یقیلدی.
... کیرپیگین قیپمان
سراِدیپ یاتیردی.
شول صورتداقی یالی.
یؤنه، "اِنه، ... اِنه جان ..."
دیسِم-ده یئلغیرمادی.
صوراتا سراِدِمده
هنیز یئلغیریپ دووردی
منینگ اِنه‏م،
منینگ مهربان اِنه‏م!...

***
باشیم قویوپ گرشینه،
آغلاماغا اِنه‏م یوق.
چرخ اؤستؤنه مؤندؤریپ،
آیلاتماغا دوغان یوق.
قیجیقلاپ هم گؤلدؤرماَگه،
داَدِم قایدیپ گِلِن یوق...

***
ایندی ایشیم اِل سِرمِک.
پِلِک باشیم آشاق سالدی.
دیزا چؤکؤپ گؤن اؤتؤرمِک،
اینه عُمرؤم شِیله کؤیدی.
بیر ناَچه‏سی،
منی گؤرؤپ گؤلؤشیار:
- "اینه، آتا اوغلی شو!
گؤرؤنگ اونونگ عاقبتین!"
بیر ناَچه‏سی
باشین یایقاپ زِیرِنیار:
- "واخ! نِرِسسه،
قیش گؤنده هم بؤره‏نیپ،
بوز هوادا نِی‏له‏یار؟"
... هاوّا، سیز هم گؤرِنسینگیز!
یادیمدا داَل ناَ دیه‏نینگیز.
بیلمه‏دیم دار کؤچه‏ده،
یا-دا، شایات، گینگ کؤچه‏ده،
بؤکؤدیپ‏جیک اوتیرقام
یا-دا سؤینیپ یاتیرقام...
بو زاتلاری بیله‏موق.
دینگه یاشاسیم گلیار!
من یاشاجیق بیر چاغا،
اوزاق یاشاسیم گلیار
یاشلیق باغتا قووانیپ،
جاق- جاق گؤلاِسیم گِلیار!
یاشلیق چاغی بیر گزاِک،
اؤلؤم- یئتیم بیر گزاِک.
قارا گؤنؤنگ گؤره‏سین
کؤنگول آیدیار: "کؤل اِت، یاق!"
هرنه بولسا ناَده‏یئن؟
هنیز مِنده قووات یوق.

*****
عشق‏آباد، 1987-نجی یئل

Ýatan ýeri ýagty bolsun

Şahyr Aýdy Ownugyň ogly Daňatar aradan çykdy.

Daňataryň aradan çykanlygy zerarly onuň ene-atasyna we garyndaşlaryna çuňňur gynanç bildirýäris.

Haýsy ýurduň abraýy nähili?

Bu sorag bilen GlobScan golaýlykda (2008-nji ýylda) BBC-niň islegi boýunça dünýäniň 34 ýurdunda sorag-jogap işini geçirdi. Bu sorag-jogaba 17000 adam gatnaşdy.
Onuň netijesi size hem gyzykly bolmagy mümkin.

(gök reňk) umaman oňlaýan
(sary reňk) umaman oňlamok
(araboşluk) "ýagdaýa görä", "pes", "ortalyk"

Suratlary ulaldyp görmek üçin, olaryň üstüne klik ediň.

Maglumatyň çeşmesi:

http://www.globescan.com/news_archives/bbccntryview08/